اثر کود نیتروژن، آرایش کاشت و تراکم بوته بر عملکرد و کیفیت ریشه و شاخص‌های فیزیولوژیک چغندرقند (Beta vulgaris L.) رقم پارس در شرایط آبیاری ‌قطره‌ای- نواری

این تحقیق با هدف تعیین اثر مقادیر کود نیتروژن و تراکم بوته بر صفات فیزیولوژیک، عملکرد و کیفیت چغندرقند رقم پارس انجام گرفت. آزمایش به صورت کرت‌های خرد شده نواری بر پایه طرح بلوک‌های کامل‌تصادفی با چهار تکرار با آبیاری قطره‌ای- ‌نواری در دو سال (1392 و 1393) در ایستگاه تحقیقاتی مطهری موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندر قند واقع در کمال‌شهرکرج اجرا شد. عامل آرایش ‌کاشت در دو سطح (50-40 و 60-40) و کود نیتروژن در چهار سطح (صفر، 50، 75 و 100 درصد توصیه شده در آبیاری ثقلی) به صورت فاکتوریل به عنوان عوامل عمودی و تراکم بوته (فاصله‌ بوته روی خطوط‌کاشت) در دو سطح (14 و 20 سانتی متر)، به عنوان عامل افقی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که اثرکود نیتروژن بر عملکرد ریشه و قند معنی‌دار بود و کاهش مصرف کود نیتروژن تا 75 درصد مقدار توصیه شده، اثر معنی‌داری بر عملکرد و قند ناخالص ریشه چغندر قند نداشت. عملکرد ریشه و قند ناخالص در این تیمار کودی به ترتیب 6/70 و 25/10 تن در هکتار بود. در میانگین دو سال، کمترین و بیشترین مقدار نیتروژن جذب ‌شده توسط گیاه (9/99 و3/240 کیلوگرم در هکتار) به‌ترتیب مربوط به سطح صفر و 100 درصد کود نیتروژن بود. از کل نیتروژن جذب ‌شده، 58 درصد به اندام زیرزمینی و 42 درصد به اندام هوایی گیاه اختصاص یافتند. بیشترین کارایی استفاده از نیتروژن در تولید قند ‌ناخالص، مربوط به تیمار عدم ‌مصرف‌کود بود (8/50 کیلوگرم قند به ازای هر‌ کیلوگرم نیتروژن موجود در خاک) (به‌ترتیب 7/21، 8/24 و 3/31  درصد بیشتر ‌از تیمارهای 50، 75 و100 درصد مقادیر ‌کودی توصیه شده). با افزایش تراکم بوته وکود نیتروژن، تابش بیشتری توسط پوشش گیاهی جذب شد. در فواصل بوته 14 در مقایسه با 20 سانتی‌متر حدود 8 درصد، در آرایش کاشت 50-40 در مقایسه با 60-40 حدود 22 درصد و در سطح کودی 75 درصد توصیه شده در روش آبیاری ثقلی در مقایسه با عدم مصرف کود نیتروژن، حدود 41 درصد نور کمتری به کف پوشش گیاهی رسید. مصرف کود نیتروژن بر میزان سبزینگی برگ، میزان کلروفیل، حداکثر کارایی ‌فتوشیمیایی ‌فتوسیستم 2 و تعداد برگ‌ها اثر معنی‌داری داشت. نتایج این آزمایش نشان داد که با کاهش مصرف کود نیتروژن تا 75 درصد مقدار توصیه شده در روش آبیاری قطره‌ای- ‌نواری، ضمن صرفه‌جویی در مصرف کود، کاهش محسوسی در صفات مهم کمی و کیفی چغندرقند مشاهده نشد.